Hoa sen là loài mọc lên từ bùn, tuy là mọc lên từ bùn nhưng hoa sen toát lên một vẻ đẹp thanh tao, thuần khiết và mang trong mình một hương thơm ngát.
Năm 2011, sen hồng chính thức trở thành quốc hoa của Việt nam sau khi vượt qua rất nhiều ứng cử, đứng thứ nhất trong bảng bình chọn quốc hoa của 3 miền với tổng số khoảng 70% phiếu bầu. Sự thống nhất và tôn vinh này như một sự khẳng định hoa sen mang trong mình vẻ đẹp đặc biệt và có thể trở thành biểu tượng của nhiều giá trị văn hóa Việt, một biểu tượng cho vẻ đẹp của con người và dân tộc Việt Nam .
Và từ đó đến nay hình ảnh của hoa sen càng ngày càng xuất hiện nhiều hơn trong sáng tạo nghệ thuật, trong yêu mến và tự hào của người dân Việt.
Mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng luôn cố gắng vượt lên khỏi mặt nước đón ánh nắng mặt trời và tỏa hương, sức sống vươn lên, vẻ đẹp quý phái và sự tinh khiết, quyến rũ của mùi hương khiến cho hoa sen có một vị trí riêng biệt trong đời sống của các loài hoa, sự riêng biệt ấy cũng khiến cho sen trở thành biểu tượng ẩn dụ cho phẩm cách của con người Việt Nam.
Có một điểm đặc biệt là Đạo Phật lấy hoa sen làm Phật đài. Vì sao bông hoa sen sinh trưởng trong ao hồ bùn lầy lại trở thành một biểu tượng linh thiêng? Và có nhiều ý kiến lý giải cho điều này. Người ta cho rằng hoa sen là biểu tượng tinh thần cao quý với các đặc điểm:
- Tính vô nhiễm: Sen mọc lên từ chốn bùn lầy hôi tanh mà không bị vương bẩn.
- Tính thanh lọc: Khi cây sen lớn lên, sinh sôi nẩy nở thì sẽ làm cho dòng nước nơi đó trở nên trong mát.
- Tính thuỳ mị của mùi hương: Hương sen toả lên một mùi thơm thanh khiết, không quá nồng nàn, ngào ngạt.
- Tính kiên nhẫn: Cây sen từ lúc nẩy mầm trong bùn đất, ở đáy nước cho tới lúc vươn lên trên mặt nước rồi xoè lá, trổ hoa là cả một quá trình sinh trưởng kiên nhẫn lớn lao. Đặc trưng của một chu trình sống với sự hài hòa và hoàn thiện, sự trong sáng và giải thoát là những lý giải cho sự lựa chọn hoa sen như một biểu tượng của Phật giáo. Điều này được thể hiện rất rõ qua các di sản truyền thống của các triều đại Việt Nam, ở các giai đoạn hưng thịnh của Phật giáo.
Ở Việt Nam, đề tài hoa sen được thể hiện nhiều trong nghệ thuật tạo hình, các nghệ nhân thể hiện trong các đồ án trang trí của nơi thờ tự hoặc ở các công trình văn hóa của cộng đồng. Sen được phản ánh dưới nhiều góc độ, được tạo dựng trong nhiều bố cục khác nhau. Nhiều công trình kiến trúc còn lại qua các thời kỳ của dân tộc là một minh chứng cho sự tôn vinh và ảnh hưởng của hoa sen trong đời sống mỹ thuật.
Trong văn hóa ẩm thực những món quà từ sen hay có phần đóng góp của sen đã trở thành những món thưởng thức tao nhã và tinh tế .
Hoa sen được vẽ trên các tà áo dài , được khắc thành những bông hoa gỗ, được in hình trên các bình hoa, trở thành hình ảnh Việt Nam trên bầu trời cao khi được Hãng hàng không Việt Nam – Vietnam Airline chính thức chọn làm biểu tượng kết nối Việt Nam với các nước trên thế giới,và còn ở nhiều lĩnh vực khác nữa …Nhưng dù ở dưới hình thức nào thì hoa sen vẫn hiện lên trong những gửi gắm và chuyển tải thống nhất, đó là sự gần gũi mà sang trọng, sự quyến rũ mà mạnh mẽ, sự giải thoát để vươn tới vẻ đẹp và sự tinh khiết.